Trauma is niet wat er met ons gebeurt,
maar wat er in ons gebeurt
- Gabor Maté -
Trauma in het kort
Trauma is naast een pijnlijke gebeurtenis of herinnering, ook een lichamelijke ontregeling die diep ingrijpt op de manier waarop mensen het leven ervaren, gezond kunnen reageren en energie beschikbaar hebben.
Wat op een bepaald moment te veel was (te hard, te snel, te lang, te vroeg, te verbijsterend enz) vernauwd de mogelijkheden in het leven daarna. Daarbij is trauma 'situatie en persoon specifiek' en gaat het helaas niet alleen om misbruik, oorlogen of ander zwaar onrecht.
Gevoelens van overweldigende angst, moeilijk te controleren (vlucht of vechtachtige) impulsen en een algeheel gevoel van 'uit verbinding zijn' maken dat trauma voor veel mensen het verschil betekend tussen leven en overleven.
Hoopvol
Het lichaam is van nature toegerust om trauma te boven te komen, ook lang na de gebeurtenis heeft plaatsgevonden of als de herinnering eraan vaag is, maar de traumasporen in het lichaam aangetroffen worden.
Sleutel daartoe is het feit dat mensen sociale wezens zijn en dat wanneer we zelf niet genoeg veiligheid kunnen ervaren, we er via ons zenuwstelsel toegang toe kunnen krijgen in de aanwezigeheid van een betrokken veilige ander.
Lees verder of maak een (gratis) kennismakingsafspraak om meer te weten te komen.
Bewegen tussen veiligheid en gevaar
De hele dag scant het lichaam de omgeving op signalen van veiligheid en gevaar. Dit proces wordt ook wel 'neuroceptie' genoemd. Op basis van interne- en externe informatie brengt het autonoom zenuwstelsel reacties in het lichaam op gang door hormonen af te geven, het zuurstof niveau aan te passen, bloed naar bepaalde gebieden te lijden of de spierspanning te veranderen. In een gezond systeem volgen activatie en ontspanning elkaar op en kunnen we met passende energie het leven tegemoet treden en vorm geven. Dit gebeurt als vanzelf, op de achtergrond en veelal zonder dat we er erg in hebben, maar geeft het leven zijn kleur, dynamiek en betekenis. Trauma kan dit vermogen op ontwrichtende wijze verstoren.
Lichamelijk perspectief op Trauma
Als de neuroceptie mogelijk gevaar detecteerd maakt het het lichaam klaar om te vluchten of te vechten - een snele keten van reacties op interne en externe informatie waar ons 'denkende vermogen' heel beperkt invloed op heeft. Als de door het lichaam ingezette instinctieve response het gevaar niet hebben kunnen afwenden, wordt deze ondebroken - wat mensen vaak omschrijven als een gevoel van overspoeling. In sommige gevallen schakelt het autonome zenuwstelsel over naar een staat van bevriezing om (meer) pijn te voorkomen. De gemobilseerde energie en reactie komen niet volledig tot uiting, zetten zich vast in lichaamsweefsels en worden meestal door het zenuwstelsel vaak gekoppeld aan een vorm van angst.
Een dergelijk traumaspoor in het lichaam, vertekend vanaf dan de perceptie van het dagelijks leven, verstoord het zenuwstelsel en het algehele lichamelijk functioneren en welbevinden. Kenmerkend is dat er niet gepast op (bepaalde situaties in) het leven kan worden gereageerd. Wat er feitelijk gebeurt is dat de amygdala, een soort veiligheidscentrum in het limbisch brein, op basis van de eerdere overspoeling op de verkeerde momenten alarm slaat (of juist niet). Het limbische brein, ook wel het emotionele brein genoemd, is verantwoordelijk voor de regulatie van emoties, leren, herinnering en het aansturen van motivatie en gedrag. Bij alarm zet het het zogenoemde reptielen brein, verantwoordelijk voor primaire functies als ademhaling, hartslag, bloedsomloop en vertering, aan om veel energie aan te maken of juist flink te besparen. De neo-cortex, het deel van ons brein waarmee we denken, organiseren en begrijpen is die omstandigeheden niet tot nauwelijks beschikbaar. Daarom zijn praten en begrijpen vaak niet voldoende om uit de grip van trauma te komen, omdat deze niet de diepere autonome ontregeling aan kunnen pakken.
Zo kan het dus gebeuren dat vriendelijke, capabele mensen onder bepaalde omstandigeheden ineens hun energie of helder denk vermogen verliezen of er maar iets hoeft te gebeuren en een heftige woede aanval of vluchtpoging wordt ingezet. Ook een scala aan niet medisch te verklaren vage lichamelijke klachten en blokkades in het bewegingsapparaat kunnen wijzen op trauma. Het leven onder voortdurende druk en stress, gebrek aan sociale bedding en bestaanszekerheid zijn factoren die mensen dan ook kwetsbaarder maken voor het oplopen van (verder) trauma en plaatst kansen gelijkheid en prefentie in een ander licht.
Herstel met Somatic Experiencing™
Somatic Experiencing™ (SE) is ontwikkeld door Peter Levine, PhD. In zijn onderzoek naar stress en PTSD, vroeg hij zich af waarom zoogdieren, met een vergelijkbaar zenuwstelsel als mensen, vrijwel geen trauma ontwikkelen. Hij stelde vast dat een prooidier, dat een ontmoeting met een tijger ter nauwernood overleefd, eenmaal in veiligheid door een aantal lichaamsprocessen heen gaat, waaronder trillen en schudden. Hierbij schudt het letterlijk de verstaring van een vriesrepsonse van zich af, reguleerd de ademhaling en ontlaadt de overgebleven energie van vlucht- of vechtpogingen. Dit proces wordt vanuit het autonome zenuwstelsel aangestuurd. Trauma bij mensen ontstaat veelal wanneer fases in dit natuurlijke ontladingsproces worden overgeslagen, omdat men bijvoorbeeld schikt van deze spontane en soms hevige lichaamsreacties of zich er voor schaamt en deze tegenhoudt. Ook komt het voor dat het gevaar te zeer aanwezig blijft in de situatie thuis, op school, op werk of in de gemeenschap.
Levine ontdekte hoe een veilige, rustige omgeving en contact met een betrokken ander, het lichaam in staat stelt veiligheid te ervaren. We zijn sociale wezens en onze zenuwstelsel kalmeren en zetten herstel in als we ons bij veilige anderen begeven. In die veilighied kunnen eerdere verdedigingsresponsen alsnog af worden gerond, waardoor de ontregelende energie ontlaadt en de fysieke balans zich hersteld
Somatic Experiencing™ werkt aan de opbouw van lichaamsbewustzijn en hulpbronnen die het zenuwstelsel veerkracht geven, voordat met intense energie van een trauma wordt gewerkt. De capaciteit en het tempo van de client is daarin leidend. Trauma wordt op een getitreerde, stapje voor stapje, manier benaderd, waardoor het behapbaar wordt en hertraumatisering wordt voorkomen. Clienten leren de signalen van het lichaam te herkennen en intensere energie zo te hanteren dat ze aanwezig kunnen blijven. Het begint met aanwezigheid.
Een typisch Somatic Experiencing™ sessie beweegt tussen veiligheid en trauma energie. Gesprek, ervaring, momenten van ontlading en stukjes psycho-sociale informatie wisselen elkaar af. Soms zijn er maar weinig woorden, soms werken juist met het verhaal en de beelden die opkomen - precies wat passend is voor jou. In het herstelproces ervaren mensen dat hun levensenergie, vreugde en het vermogen om diepere verbindingen met zichzelf en anderen aan te gaan (weer) toeneemt.
Voorbij de woorden Soma Embodiment
Soma Embodiment is ontwikkeld door Sonia Gômes - PhD en wereldwijd Somatic Experiencing™ teacher. Gômes verdiepte zich decennia in de manier waarop beweging en aanraking de veerkracht van het zenuwstelsel bevorderen, (co-)regulatie mogelijk maken en trauma waar woorden te kort schieten benaderbaar maken.
Soma Embodiment kan samenvloeien vloeit met een SE sessie, maar is ook preventief inzetbaar door solo, duo en groepsoefeningen. Topsporters, prof-dansers en trainers kunnen Soma inbouwen in hun routines om herstel, (co)regulatie en variability te verhogen. Neem gerust contact op met vragen over toepassingen.
Een typisch Soma Embodiment sessie begint met een (kort) gesprek, gevolgd door het werken met gronding, beweging en aanraking. Hierbij worden ook materialen als balletjes, stokken en zandzakken gebruikt om het lichaam informatie, houvast of mogelijkheden te bieden. In sommige gevallen wordt er gewerkt op een (massage)tafel. Daarbij is er aandachtige afstemming met jou als client over (de manier van) aanraken, het juiste tempo en dat wat het lichaam 'verteld'.
Trauma resources
Als je meer te weten wil komen over trauma en het werk van pioniers als Peter Levine, Stephen Porges, Gabor Mate, Bessel van der Kolk en minder bekende namen, neem dan eens de tijd voor deze artikelen, podcasts of lectures.
